Ynni a Sero Net

Beth yw'r weledigaeth?

I sicrhau system ynni di-garbon net sy'n darparu buddion cymdeithasol ac economaidd, yn dileu tlodi tanwydd, yn cysylltu'r Canolbarth â gweddill y DU yn well, ac yn cyfrannu at ddatgarboneiddio'r DU yn ehangach.

Pa waith sydd ar y gweill?

Yn 2020, cyhoeddwyd Strategaeth Ynni Canolbarth Cymru. Ers hynny, mae gwaith wedi dechrau i nodi camau gweithredu strategol a thasgau i benderfynu beth sydd angen digwydd, ar lawr gwlad, gan bwy i ddatgarboneiddio'r system ynni.

Mae'r strategaeth yn nodi chwe blaenoriaeth allweddol:

1. Gyrru ymlaen datgarboneiddio stoc tai ac adeiladau'r rhanbarth

2. Gweithio'n rhagweithiol i sicrhau bod gridiau trydan a nwy yn y rhanbarth yn addas ar gyfer dyfodol 100% datgarboneiddio

3. Hybu'r deCyngor Sir Ceredigion: fnydd o ynni adnewyddadwy trwy gynhyrchu a storio newydd

4. Cyflymu'r newid i gludiant di-garbon a gwella cysylltedd

5. Datblygu a harneisio potensial amaethyddiaeth i gyfrannu at nodau di-garbon

6. Harnesio arloesedd i gefnogi datgarboneiddio a thwf glân

Mae'r ddau gyngor wedi datblygu Cynlluniau Ynni Ardal Leol a fydd yn gwthio'r gwaith hwn yn ei flaen ymhellach.

Beth yw Cynllun Ynni Ardal Leol?

Comisiynwyd Catapult Energy Systems ac Afallen i greu Cynlluniau Ynni Ardal Leol (CYALl) ar gyfer Ceredigion a Phowys. Bydd y cynlluniau hyn yn paratoi'r ffordd ar gyfer galluogi gweithredu lleol effeithiol a fydd yn cyfrannu at darged allyriadau sero net 2050.

Mae Cynllunio Ynni Ardal Leol yn ddull sy'n cael ei yrru gan ddata sy'n ceisio gwella ein dealltwriaeth o sut mae ardal leol yn debygol o ddatgarboneiddio ei sector ynni. Mae modelu Cynllunio Ynni Ardal Leol yn cynnwys popeth o gyflenwad ynni a'r galw i drafnidiaeth, adeiladau a diwydiant. Cynlluniwyd y cynlluniau lleol mewn cydweithrediad â rhanddeiliaid o bob rhan o Ganolbarth Cymru.

Mae'r allbynnau'r Cynlluniau Ynni Ardal Leol yn gynllun gofodol sydd yn nodi: beth yw'r atebion, lle y dylid eu defnyddio, faint y byddant yn ei gostio, pryd y dylid eu dilyn a chan bwy.  

Mae'r atebion yn cynnwys cymysgedd o: 

• Buddsoddiad seilwaith grid
• Technolegau carbon isel (e.e. cynhyrchu trydan adnewyddadwy, pympiau gwres, cerbydau trydan)
• Datrysiadau sy'n lleihau'r galw am ynni (e.e. mesurau effeithlonrwydd ynni, teithio llesol

Pam mae'r Cynlluniau Ynni Ardal Leol yn bwysig?

• Er bod camau'n cael eu cymryd i drosglwyddo i allyriadau sero-net yng Nghanolbarth Cymru (e.e.  datgarboneiddio adeiladau cyhoeddus, cyflwyno pwyntiau gwefru cerbydau trydan), mae angen i gyflymder y newid gynyddu'n sylweddol.
• Mae Cynlluniau Ynni Ardal Leol yn helpu i nodi lle gall rhanddeiliaid yng Nghanolbarth Cymru ddod ynghyd i weithio tuag at drosglwyddo i system ynni carbon isel, teg a chyfartal lle gellir creu a chynnal buddionyn ein rhanbarth. Bydd y gwaith hwn yn ategu gwaith ynni rhanbarthol ehangach sydd ar y gweill sydd, yn rhannol, yn llywio polisi ynni Llywodraeth Cymru.
• Mae Llywodraethu Cymru wedi ymrwymo i raglen fawr o gyflwyno Cynlluniau Ynni Ardal Leol, fel y bydd gan bob rhan o Gymru gynllun. Gwyliwch y fideo canlynol gan Lywodraeth Cymru sydd yn esbonio Cynlluniau Ynni Ardal Leol yng Nghymru: https://youtu.be/kUGUMZzrfI4
  
  

Bydd pob awdurdod lleol yng Nghymru yn cyhoeddi eu Cynlluniau Ynni Ardal Leol yn 2024, yna bydd y rhain yn cael eu graddio i greu Cynllun Ynni Cenedlaethol i Gymru, gan fapio'r galw am ynni a'r cyflenwad yn y dyfodol ar gyfer pob rhan o Gymru. Yn ddiweddar, mae Cynghorau Sir Ceredigion a Phowys wedi cymeradwyo eu Cynlluniau Ynni Ardal Lleol (CYALl). Bydd adroddiadau CYALl ar gael i'w gweld yma cyn bo hir. 

Ydych chi'n chwilio am gefnogaeth?

I gael gwybod mwy am ba gymorth sydd ar gael i chi, ewch i wefan eich awdurdod lleol:

Cyngor Sir Ceredigion: www.ceredigion.gov.uk/preswyliwr/tai/gwybodaeth-a-chymorth-ariannol/cynlluniau-effeithlonrwydd-ynni/

Cyngor Sir Powys: https://cy.powys.gov.uk/article/13358/Cyngor-ar-ynni-ir-cartref

Delwedd: © 2023 Energy Systems Catapult.

Am ddogfennau sy'n ymwneud ag Ynni a Sero Net, ewch i'r tab Astudiaethau Ymchwil ar ein tudalen Dogfennau.